اثر یو یو

یقینا تاکنون به افرادی برخورده اید که طی یک دوره با اراده ای بسیار و تحت یک رژیم غیر استاندارد درصدی از وزن بدن خود را کم می کنند و سپس به یکباره رژیم را کنار گذاشته و حتی چاقتر از زمان قبل از رژیم خود می شوند و در صورتیکه چندین بار این شیوه را امتحان کنند به جای کاهش وزن، هر ساله درصدی نیز به وزن شان افزوده می شود.

سالهاست محققان این پدیده را شناخته اند و به پیامد این نوع رژیم غذایی نادرست اثر یویو YO-YO effete)) می گویند. واژه اثر یویو توسط دکتر Kelly D Brownell از دانشگاه Yale بکار برده شد که اشاره به حرکت رفت و برگشتی مداوم یویو به سمت بالا و پایین دارد (همانگونه که وزن این افراد دائما بالا و پایین می شود).

در اول دسامبر 2010 مقاله ای در ژورنال Neuroscience به چاپ رسید که اثر یویو (یا رژیم یویو)  را مورد تجزیه و تحلیل قرار می داد. تیمی از محققان دانشگاه پنسیلوانیا به رهبری دکتر Tracy Bale، با مطالعه روی موش ها رفتار و سطوح هورمونی آن ها را در زمان پیروی از رژیم های محدود و سخت مورد بررسی قرار داد. پس از سه هفته انجام رژیم کم کالری، موش ها بین 10 تا 15 درصد از وزن بدن شان را از دست دادند. Bale و همکارانش دریافتند که سطح هورمون استرس کورتیکواسترون در موش ها افزایش یافت و رفتارهای شبه افسردگی در آنها آشکار شد. همچنین مشخص شد که چندین ژن مهم که مسوول تنظیم سطح استرس و میزان میل به خوردن هستند دچار تغییر شده اند.

مطالعات گذشته بیانگر آن بود که تجربیات می توانند شکل و ساختار DNA را دچار تغییر کنند و به این حالت اپی ژنتیک (epigenetic) می گویند. در این مطالعه حتی زمانیکه موش ها با مصرف غذا به وزن قبلی شان برگشتند اثر اپی ژنتیک باقی ماند.

به منظور بررسی اینکه آیا این تغییرات مولکولی می تواند بر رفتارهای آینده اثرگذار باشد یا خیر، محققان موش ها را در شرایط پر استرس قرار دادند و آنها را از لحاظ مصرف غذاهای چرب پایش کردند. نتیجه جالب بود: موش هایی که قبلا تحت یک رژیم محدود بودند، غذاهای چرب تری را نسبت به آن دسته از موش هایی که تحت رژیم نبودند، انتخاب می کردند.

این نتایج بیانگر آنست که رژیم سخت و نامعقول گرفتن نه تنها استرس را افزایش می دهد و احتمال موفقیت یک رژیم صحیح در آینده را کاهش داده و شرایط را پیچیده ترمی سازد بلکه حتی ممکن است مغز را از نظر پاسخ به استرس های آینده و اشتیاق روحی به غذا دوباره برنامه ریزی نماید.

این یافته ها شرحی است بر مکانیسم پشت پرده و جوابی است بر این سوال که چرا پس از یک روز کاری پر استرس یک تکه پیتزا بیشتر از قبل اشتها آور بنظر می رسد. این محققین تصور می کنند که این مولکول های مرتبط با استرس، هدف داروهای کاهش وزن در آینده خواهند بود.   

وب سایت اداره تغذیه معاونت دانشجویی فرهنگی

مراجع:

1- Cifani C, Polidori C, Melotto S, Ciccocioppo R, Massi M. A preclinical model of binge eating elicited by yo-yo dieting and stressful exposure to food: effect of sibutramine, fluoxetine, topiramate, and midazolam. Psychopharmacology (Berl).2009 May;204(1):113-25.

2- Amigo, I., Fernandez, C. Effects of diets and their role in weight control. Psychology, Healthy Medicine.(May 2007). 12 (3): 312–327.