Nuts and Novel Biomarkers of CVD

بیماریهای قلبی عروقی (CVD) عامل اصلی مرگ و میر و ناتوانی در جوامع صنعتی و بسیار ی از کشورهای در حال توسعه است. طی سه دهه گذشته مشخص شده است که شروع و پیشرفت آترواسکلروز (اساس پاتولوژیک CVD) ناشی از ترکیب تعدادی از عوامل شامل ناهنجاری در متابولیسم لیپوپروتئین ها، استرس اکسیداتیو، التهابات مزمن و آسیب پذیری در برابر ترومبوز است. ¹

وب سایت اداره تغذیه معاونت دانشجویی فرهنگی

تئوری شایع مکانیسم ایجاد آترواسکلروز بدین شکل است: آسیب به اندوتلیال عروق بوسیله ریسک فاکتورهای ایجاد CVD شامل سیگار کشیدن، فشار خون بالا و افزایش کلسترول خون، منجر به به دام افتادن LDL کلسترول درون دیواره عروق و اکسیداسیون آن شده و این پدیده باعث فعال شدن ترشح سیتوکین ها توسط اندوتلیوم می گردد. بدین ترتیب سلول های تک هسته ای گردش خون به طرف این سیتوکین ها کشیده شده و واکنشی التهابی آغاز می شود. تعدادی از مارکرهای بیولوژیک که بازتاب آسیب پذیری شریان ها به حساب می آیند به عنوان ریسک فاکتورهای جدید ایجاد CVD شناخته می شوند. از بین این شاخص ها، بیومارکرهای اکسیداسیون، التهاب و اختلال عملکرد اندوتلیال بیش از سایرین مورد توجه قرار دارند. ²

تغییر در رژیم غذایی همچنان به عنوان اساس و بنیاد پیشگیری و درمان بیماری های قلبی عروقی مطرح است. سالیان متمادی اثر رژیم غذایی بر لیپیدهای پلاسما در مرکز توجه مطالعات بود ولی شواهد جدید نشان می دهند که غذا و مواد مغذی ممکن است بر مارکرهای آتروژنیک جدید نیز موثر باشند. ³

مطالعات اپیدمیولوژیک بزرگ بیانگر آنست که مصرف مکرر آجیل ها با کاهش بروز بیماری های قلبی و عروقی همراه بوده است. بسیاری از تحقیقات به روشنی بیانگر آنند که دریافت همه انواع آجیل ها حتی در چارچوب یک رژیم غذایی سالم، دارای خاصیت کاهندگی کلسترول خون هستند. اگر چه اثر انواع آجیل ها بر چربی خون بررسی شده ولی اثر آنها بر بیومارکرهای CVD کمتر مورد توجه بوده است. ⁴

در این مقاله قصد داریم به مرور مطالعات اپیدمیولوژیک و کارآزمای های بالینی مرتبط با این موضوع بپردازیم و مکانیسم های احتمالی این اثرات را مورد بحث قرار دهیم. به این منظور مروری مختصر در مورد آجیل ها خواهیم داشت.

محتوای مواد مغذی موجود در آجیل ها

آجیل ها، نوعی لوح فشرده مواد مغذی به حساب می آیند چرا که دارای مقدار زیادی چربی هستند (از 46% در بادام هندی و پسته تا 76% در ماکادامیا یا فندق استرالیایی (macadamia). بدین  ترتیب این مواد غذایی بین 20 الی 30 کلیوژول در هر گرم انرژی دارند. در جدول زیر میزان متوسط ترکیب موجود در 100 گرم از چند نوع آجیل آمده است:

در واقع آجیلها یکی از غنی ترین غذاهای گیاهی از نظر چربی پس از روغن های گیاهی به شمار می آیند. ترکیب اسیدهای چرب آجیلها مضر نیست زیرا محتوای SFA آنها پایین است (در محدوده 16-4 در صد) و نزدیک به نیمی از چربیهای آنها از نوع چربیهای غیر اشباع است. گردو با حدود 3 گرم آلفالینولنیک اسید (ALA) در هر سهم، غنی ترین غذای گیاهی از این نظر است. علاوه بر این نیز بخش مهمی از چربی آجیلها را استرول های گیاهی تشکیل می دهند که خواص آنتی اکسیدانتی و کاهندگی کلسترول دارند. ⁵

آجیل ها منبع غنی سایر ماکرونوترینت ها (درشت مغذی ها) نیز هستند. آنها منبعی عالی از پروتئین (حدود 25% از کل کالری) بوده و اغلب حاوی مقادیر بالایی از ال- آرژینین هستند که پیش ساز نیتریک اکساید آندوژن است (این ماده یک گشاد کننده مهم عروق محسوب شده و در کاهش فشار خون نقش دارد). ⁶

میکرونوترینت های (ریز مغذی) مهمی نیز در ترکیب آجیل ها مشاهده می شود. مقادیر بالایی از فولات و ویتامین های آنتی اکسیدانتی همچون توکوفرول و همینطور ترکیبا ت فنلی در ساختار آجیل ها مشهود است. البته اغلب ترکیبات فنلی در پوسته نازک خارجی آجیل ها واقع شده است و حذف این لایه از طریق سفید کردن صنعتی منجر به کاهش این ترکیبات آنتی اکسیدانتی در آجیل ها می شود. در مقایسه با سایر مواد غذایی معمول ، آجیلها دارای دانسیته ای مطلوب از منیرال های سودمندی نظیر کلسیم، منیزیم و پتاسیم هستند. همچون سایر سبزیجات، محتوای سدیم آجیلها نیز بسیار پایین است بطوریکه دامنه سدیم آنها از مقادیر غیر قابل تشخیص در فندق و گردوی آمریکایی تا 18 mg  در بادام زمینی متغیر است. ⁵

البته واضح است که این مزیت مهم آجیل ها در صورت افزوده شدن نمک به آنها از بین می رود. بطور خلاصه آجیلهای کامل، پوست نکنده و فرآوری نشده ترکیب منحصر به فردی دارند که در آن اغلب مواد مغذی و غیر مغذی با خواص بیواکتیو وجود دارد.

اثر آجیل ها بر بیومارکرهای قلبی – عروقی

مصرف آجیل ها و مارکرهای التهابی در مطالعات اپیدمیولوژیک

آنالیز داده های 6000 نفر نشان داد که غلظت مارکرهای التهابی محلول با مصرف آجیل کاهش پیدا می کند. غلظت متوسط پروتئین واکنشگر C حساسیت بالا (High-Sensitivity C-reactive protein)، که به عنوان شاخص التهاب سیستمیک با شدت کم شناخته می شود، با مصرف مساوی یا بیشتر از 5 بار در هفته آجیل، از  mg/L97/1 به mg/L 71/1 و همچنین غلظت اینترلوکین 6 (IL-6)که یک سیتوکین پیش التهابی قدرتمند است، از  pg/ml25/1 به  pg/ml14/1 کاهش نشان داد. غلظت فیبرینوژن نیز از  mg/dL343 به mg/dL331 رسید. در مطالعه دیگری 987 زن دیابتی را مورد بررسی قرار گرفتند. مشاهده شد که پیروی از الگوی غذایی مدیترانه ای با مقادیر بالای آدیپونکتین پلاسما (یک سیتوکین ضد التهابی با منشاء بافت چربی) همراه است. ⁷ هنگامیکه اجرای این الگوی غذایی مورد بررسی قرار گرفت مشاهده شد که در بین اجزای مختلف این رژیم غذایی، غلات کامل و آجیلها بیشترین اثر را بر آدیپونکیتن داشتند.

سومین مطالعه در این زمینه روی 772 فرد مسن تر که ریسک زیادی برای ابتلا به CVD داشته و ساکن اسپانیا بودند انجام شد. هدف این مطالعه ارزیابی اثر الگوی غذایی مدیترانه ای و اجزاء این رژیم بر غلظت مارکرهای التهابی محلول بود. در این مطالعه غلظت متوسط سرمی ICAM-1 (Intercellular adhesion molecule 1) و VCAM-1 (Vascular cell adhesion molecule 1) بدنبال مصرف آجیل ها کاهش یافت. ICAM-1 و VCAM-1 سیتوکین هایی هستند که تغییرات غلظت آنها در سیستم گردش خون بازتاب شدت فعالیت آندوتلیال دیواره سرخرگ ها، ناشی از ریسک فاکتورهای CVD است. ⁸

اثر آجیلها بر بیومارکرهای جدید در مطالعا ت بالینی

بیومارکرهای اکسیداسیون

جزء اصلی چربی موجود در اغلب آجیل ها اسیدهای چرب MUFA است که سوبسترایی برای اکسیداسیون به حساب نمی آیند در نتیجه جایگزین کردن آنها به جای لیپیدهای لیپوپروتئین ها (بدنبال مصرف آجیل ها) ممکن است حساسیت لیپوپروتئین ها به اکسیداسیون را کاهش دهد. بالعکس ایجاد تغییرات اساسی در ساختار لیپوپروتئین ها بدنبال مصرف گردو ممکن است میزان اکسیداسیون آنها را بیشتر کند چرا که گردو عمدتا حاوی PUFA است و باندهای دو گانه موجود در ساختار این اسیدهای چرب می تواند مکانی برای شروع فرآیندهای اکسیداتیو باشد. ⁹

مارکرهای اکسیداسیون پس از تغذیه با آجیلهای غنی از MUFA در چندین مطالعه بالینی مورد بررسی قرار گرفته است. در مطالعاتی که با استفاده از بادام درختی صورت گرفته نتایج یکسان و ثابت نیست. Berry و همکارانش نشان دادند که با مصرف یک رژیم غنی از بادام درختی در مقایسه با یک رژیم کم چربی، نمونه های مورد بررسی در برابر اکسیداسیون LDL پلاسما مقاومتر شدند. ¹⁰

در مطله ای دیگر، Jenkins و همکارانش اثر دو نوع رژیم بادام درختی را با یک رژیم حاوی muffin در افراد با کلسترول خون بالا مقایسه کردند. نتایج نشان می داد که استفاده از بادام درختی منجر به کاهش معنی دار دی ان (diene) های کنژوگه (مارکر اکسیداسیون لیپیدها) در LDL می شود. همچنین این مطالعه نشان داد که مصرف بادام درختی باعث کاهش غلظت پلاسمایی مالون دی آلدئید (شاخص ارزیابی کلی اکسیداسیون )و F2- isoprostane ها (خانواده ای از ایکوزانوئیدها که بوسیله اکسیداسیون غیر آنزیماتیک رادیکال آزادی آراشیدونیک اسید تولید می شوند) می گردد. ¹¹ در یک مطالعه متقاطع کوتاه مدت نیز مصرف بادام درختی (در مقایسه با سیب زمینی، برنج و نان ) منجر به افزایش غلظت تیول سرم پس از صرف غذا شد. تیول سرم شاخص معکوس اکسیداسیون پروتئین هاست. البته Hyson و همکارانش نتوانستند اثرات مثبتی مبنی بر کاهش میزان اکسیداسیون LDL بدنبال مصرف بادام درختی کامل و یا روغن بادام درختی را در مطالعات خون نشان دهند. ¹²

در یک مطالعه نیز غلظت سرمی مالون دی آلدئید و  LDLاکسید شده ( یا ox LDL که نسبت به LDL خواص آتروژنیک بیشتری دارد) بدنبال مصرف گردو به ترتیب 14% و 5% کاهش داشت که البته از لحاظ آماری معنی دار نبود.

نتایج یکی از تازه ترین مطالعات روی افراد مبتلا به سندرم متابولیک نشان داد که پس از مصرف بادام هندی و یا گردو تغییری در فراسنج های اکسیداسیون سرم ایجاد نشد. ¹³ جالب آنکه در مطالعه PREDIMED مشخص شد که مصرف رژیم مدیترانه ای غنی شده با 30 گرم آجیل مخلوط خام و پوست نکنده ( که نیمی از آنها را گردو تشکیل می داد) به مدت 3 ماه در نمونه های مسن تر دارای ریسک فاکتور بیماری های قلبی عروقی، منجر به کاهش معنی دار 10 درصدی غلظت ox LDL گشته است. ¹⁴

بطور خلاصه می توان گفت که مدارک موجود نشان می دهند که آجیل های غنی از MUFA بهبودی متوسط در وضعیت اکسیداسیون ایجاد می کند در حالیکه آجیل های غنی از PUFA (مثل گردو) بر وضعیت اکسیداسیون بی اثر بوده و یا بهبود بسیار مختصری را به همراه دارند .

بیومارکرهای التهاب

در دو مطالعه روی افراد مبتلا به کلسترول بالای خون مصرف بادام درختی و یا گردو نتوانست تغییری در CRP ایجاد کند. در تحقیق دیگری اثر رژیم گردو بر سیتوکین های التهابی سرم یعنی ICAM-1 و VCAM-1 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از کاهش معنی دار 19 درصدی VCAM-1بود. مطالعه  PREDIMED نیز نتوانست اثر مفیدی را بر غلظت CRP گردش خون بدنبال مصرف رژیم مدیترانه ای غنی شده با 30 گرم آجیل مخلوط نشان دهد، البته غلظت پلاسمایی واسطه های التهابی ICAM-1 , IL-6 و VCAM-1 بدنبال مصرف رژیم فوق در مقایسه با گروه کنترل کاهش داشت ولی از لحاظ آماری معنی دار نبود.  ¹⁵

Cortes و همکارانش در یک مطالعه کوتاه مدت مشاهده کردند که با مصرف روغن زیتون و رژیم غذایی غنی از گردو میزان افزایش پس از مصرف غذا در مارکرهای التهابی بطور مشابهی مهار می شود. این مهار در مورد E-selectin (یک سیتوکین پیش التهابی قدرتمند) بدنبال مصرف رژیم گردو حتی قویتر از روغن زیتون اعمال می گردد. ¹⁶ در نهایت بنظر می رسد که مصرف آجیل ها اثر چندانی بر CRP ندارند ولی می توانند منجر به کاهش غلظت سایر بیومارکرهای التهابی محلول شوند.

اختلالات عملکرد اندوتلیال

در تازه ترین مطالعه متقاطع روی 21 بیمار هایپرکلسترولمیک، این فرضیه مورد آزمایش قرار گرفت که آیا یک رژیم غذایی غنی از گردو که  هر 4 هفته یکبار مصرف شود می تواند عملکرد اندوتلیال را بهتر از یک رژیم مدیترانه ای با همان میزان انرژِی ، بهبود دهد یا خیر. نتایج نشان داد که هر دو رژیم از نظر میزان SEA مشابه بودند. رژیم غذایی غنی از گردو (حدود 18% کل کالری از گردو) اختلال عملکرد اندوتلیال را که همراه با فراسنج غیر نرمال لیپیدی بود، بهبود داد. ¹⁵ Cortes و همکارانش در یک مطالعه با طرح متقاطع، افراد سالم و افراد هایپرکلسترولمیک را مورد بررسی قرار دادند. آنها نشان دادند که افزودن گردو به رژیم پرچربی و پر از اسید چرب اشباع، اختلال عملکرد اندوتلیال پس از صرف غذا را بهتر از روغن زیتون، خنثی می کند. ¹⁶ می توان گفت که مصرف گردو (چه کوتاه مدت و چه طولانی مدت) اثرات مفیدی بر واکنشها و عملکرد عروق دارد.

مکانیسم های احتمالی اثر آجیل ها بر بیومارکرهای نوین قلبی عروقی

ترکیب منحصر به فرد آجیل ها نکته کلیدی اثرات آن در بهبود و تغییرات مثبت بیومارکرهای CVD است . آجیل ها به یمن داشتن توکوفرول ها، ترکیبات فنلی  فراوان، فیتواسترول ها و احتمالاً ملاتونین ( که به مقادیر قابل توجهی در گردو وجود دارد) از پتانسیل آنتی اکسیدانتی قابل توجهی برخوردارند. گذشته از خواص آنتی اکسیدانتی کلاسیک که با ویژگی پاکسازی مستقیم یا خنثی سازی ذرات اکسیدانت واکنش دهنده شناخته می شوند، آجیل ها قادر به بازسازی سیستم دفاعی آنتی اکسیدانتی درون بدن نیز هستند. در این زمینه می توان به Brazil nut اشاره کرد که منبع سرشاری از سلینم به شمار می آید و جزئی حیاتی در ساختار سلنوپروتئین های فعال در واکنش های آنتی اکسیدانتی است. ¹⁷ اخیرا گزارش شده است که تنها مصرف 2 واحد Brazil nut در روز می تواند وضعیت سلینم را بهبود داده و فعالیت گلوتاتیون پر اکسیداز (یک آنزیم آنتی اکسیدانت درون زا) کل خون را افزایش دهد. ¹⁸

بتاسیتوسترول موجود در آجیل ها نیز می تواند باعث القاء آنزیم های آنتی اکسیدانت مثل گلوتاتیون پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز شود. از اینرو پلی فنل ها همراه با ویتامین C ، E و بتاسیتواسترول و همچنین آلفاتوکوفرول با همکاری با گاماتوکوفرول، می توانند آجیل ها را تبدیل به ماده غذایی نمایند که قادر به افزایش قابل توجه ظرفیت آنتی اکسیدانتی بدن است.

برخی از اجزاء تشکیل دهنده آجیل ها خواص ضد التهابی از خود نشان می دهند، حتی زمانیکه جدا شده و در مطالعات بالینی و آزمایشگاهی بکار می روند. شواهد بسیاری در دست است که پلی فنل های موجود در آجیل ها (همچون میوه ها، کاکائو و چای) خواص ضد التهابی دارند که هم بواسطه عملکرد آنتی اکسیدانتی شان و هم بدلیل تغییر مسیرهای انتقال سیگنال برای آنها فراهم شده است. تغییر در عملکرد فاکتور رونویسی هسته ای κB که منجر به کاهش بیان ژن های التهابی موجود در سلول های اندوتلیال و ماکروفاژها می شوند مثالی است برای شرح توانایی پلی فنل ها در تغییر مسیرهای انتقال سیگنال. گردو غنی از ترکیب فنلی منحصر به فردی به نام الاژیک اسید (ellagic acid) می باشد که توانایی بالای ضد التهابی آن در مطالعات بخوبی اثبات رسیده است. ¹⁹ عقیده بر اینست توکوفرول نیز که به وفور در آجیل ها یافت می شود دارای خواص التهابی است.

همانطور که قبلا گفته شد، گردو تنها آجیلی است که حاوی مقادیر قابل توجهی آلفالینولینک اسید (ALA) می باشد. انتظار می رود که گردو بدلیل دارا بودن ALA خواص ضد التهابی خوبی همچون سایر PUFA های امگا 3 از خود نشان دهد.

در یک مطالعه جالب که در آن سلول های مونوسیتیک انسان (THP-1) با اسیدهای چرب مختلف در حضور لیپوپلی ساکارید کشت داده شد، ترشح IL-6ما را در سایت اداره تغذیه دانشگاه علوم پزشکی مشهد دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : مدیریت دانشجویی ، معاونت دانشجویی فرهنگی nourishing بازدید : 669 تاريخ : سه شنبه 19 دی 1391 ساعت: 15:58